Każdy etap otwierają i zamykają określone w Ustawie z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. nr 89, poz. 555 ze zm.) akty procesowe (postanowienie o wszczęciu śledztwa lub dochodzenia, akt oskarżenia, apelacja, zażalenie, kasacja). Poszczególne stadia procesu karnego charakteryzują się specyficznymi zadaniami, które decydują o ich wyodrębnieniu.
I tak celem postępowania przygotowawczego jest:
 a) ustalenie, czy został popełniony czyn zabroniony i czy stanowi on przestępstwo,
 b) wykrycie i w razie potrzeby ujęcie sprawcy,
 c) zebranie w drodze wywiadu środowiskowego danych nt.: tożsamości oskarżonego, jego wieku, stosunków rodzinnych i majątkowych, wykształcenia, zawodu i źródła dochodu oraz danych o jego karalności,
 d) wszechstronne wyjaśnienie okoliczności sprawy, w tym ustalenie osób pokrzywdzonych i rozmiarów szkody,
 e) zebranie, zabezpieczenie i utrwalenie dowodów dla sądu tak, aby rozstrzygnięcie sprawy nastąpiło na pierwszej rozprawie głównej.
W postępowaniu przygotowawczym należy dążyć także do wyjaśnienia okoliczności,które sprzyjały popełnieniu czynu.
Postępowanie główne jest natomiast najważniejszym etapem procesu karnego, bo tylko w tym stadium może zapaść wyrok stwierdzający winę lub niewinność oskarżonego. Z kolei postępowanie odwoławcze ma celu weryfikację poszczególnych, wydanych w postępowaniu głównym orzeczeń, decyzji, czynności procesowych lub bezczynności organu procesowego (np. sądu).
Ostatnim etapem procesu karnego, który ma celu przede wszystkim wykonanie prawomocnych(2) orzeczeń, które zapadły w postępowaniu głównym (przed sądem I instancji) lub w postępowaniu odwoławczym (przed sądem II instancji – odwoławczym) jest postępowanie wykonawcze. Poszczególne etapy procesu karnego oprócz celów, które im przyświecają, różnią się od siebie również tym, że prowadzone są przez różne organy procesowe (m. in. przez Policję, Straż Graniczną, Agencję Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencję Wywiadu, Centralne Biuro Antykorupcyjne, prokuratora, sąd, sąd penitencjarny, dyrektora zakładu karnego, aresztu śledczego, urząd skarbowy). Tym poszczególnym organom przysługują konkretne i szczegółowo opisane w ustawach i rozporządzeniach kompetencje, z których przy wykonywaniu swych zadań mogą korzystać i których przekroczyć im nie wolno.
I. Postępowanie przygotowawcze

Może być prowadzone, w zależności od przedmiotu lub podmiotu tego postępowaniaprzez prokuraturę lub Policję.
Do najważniejszych uprawnień Policji, z których może korzystać prowadząc postępowanie przygotowawcze należy zaliczyć:

a) legitymowanie osób w celu ustalenia tożsamości – nikt nie może być legitymowany bez powodu lub na „wszelki wypadek”. Tożsamość można ustalić przede wszystkim napodstawie dowodu osobistego ale też paszportu, prawa jazdy, legitymacji szkolnej, itp.

   Funkcjonariusz przed poproszeniem o okazanie dokumentów w celu ustalenia tożsamości ma obowiązek podać swój stopień, imię i nazwisko w sposób umożliwiający zapisanie tych danych przez legitymowanego. Funkcjonariusz w mundurze powinien mieć w widocznym miejscu numer służbowy (legitymacji służbowej) – funkcjonariusz nieumundurowany musi okazać swoją legitymację bez wezwania przed rozpoczęciem czynności. Policjant ma obowiązek podać podstawę prawną oraz przyczynę legitymowania. Legitymować można zwłaszcza w celu:
 - identyfikacji osoby podejrzanej o przestępstwo lub wykroczenie,
 - ustalenia świadków zdarzenia powodującego naruszenie bezpieczeństwa lub porządku publicznego,
 - wykonania polecenia wydanego m. in. przez sąd, prokuratora.

 Co do zasady, osoba nie powinna być legitymowana, jeżeli nie popełniła przestępstwa lub wykroczenia i nie ma podstaw podejrzewania jej o jego popełnienie, nie jest świadkiem wypadku lub przestępstwa oraz nie jest poszukiwana*. Na bezpodstawne lub przeprowadzone w niewłaściwej formie wylegitymowanie każdemu przysługuje skarga do bezpośredniego przełożonego funkcjonariusza lub zażalenie do prokuratury.
 Zaznaczyć przy tym należy, że prawo nie przewiduje obowiązku noszenia ze sobą dokumentów identyfikujących tożsamość. Jednak w takim przypadku, gdy dojdzie do próby wylegitymowania, funkcjonariusz ma prawo doprowadzenia takiej osoby na komendę policji, gdzie funkcjonariusze ustalą i zweryfikują dane osobowe.
I tutaj uwaga – kto umyślnie wprowadza w błąd organ państwowy lub instytucję upoważnioną z mocy ustawy do legitymowania co do tożsamości własnej lub innej osoby oraz co do swego obywatelstwa, zawodu, miejsca zatrudnienia lub zamieszkania, podlega karze grzywny (do 5 000 zł). Tej samej karze podlega, kto wbrew obowiązkowi nie udziela właściwemu organowi państwowemu lub instytucji, upoważnionej z mocy ustawy do legitymowania, wiadomości lub dokumentów co do okoliczności wymienionych powyżej.
Kompetencje policji opisane powyżej przysługują na takich samych zasadach funkcjonariuszom ABW, CBA i Straży Granicznej;

b) zatrzymywanie osób w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw a także zatrzymywanie osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także mienia – uprawnienia do zatrzymania osób oprócz Policji przysługują m. in. ABW, AW, CBA i Żandarmerii Wojskowej. Zatrzymać można jedynie osobę podejrzaną o popełnienie przestępstwa – tylko wtedy jednak, gdy istnieje obawa, że mogłaby się ona ukryć, zacierać ślady lub zastraszać świadków – jest to tzw. zatrzymanie procesowe. Czym innym natomiast jest zatrzymanie prewencyjne, czyli zatrzymywanie osób stwarzających w sposób oczywisty bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także mienia. Taką osobę można jednak zatrzymać dopiero, jeżeli inne środki (np. upomnienie) okazałyby się nieskuteczne. W obu przypadkach obowiązkiem funkcjonariusza jest niezwłoczne i zrozumiałe dla zatrzymanego poinformowanie go o przyczynach pozbawienia go wolności oraz o przysługujących mu prawach, do których zalicza się przede wszystkim:
- zawiadomienie wskazanej osoby (dowolnie wskazanej);
- nawiązanie w dostępnej formie kontaktu z adwokatem, w tym bezpośredniej z nim rozmowy (zatrzymujący funkcjonariusz może jednak być przy niej obecny(3));
- udzielenie mu, w razie zaistnienia takiej konieczności, pierwszej pomocy przedlekarskiej lub ambulatoryjnej;
- wydanie odpisu protokołu z czynności zatrzymania.
Zatrzymany w ciągu 7 dni od zatrzymania może wnieść do sądu zażalenie, zarzucając brak zasadności i legalności (np. gdy nie było uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa, lub gdy tożsamość osoby można było łatwo stwierdzić), a także prawidłowości przeprowadzenia zatrzymania. Sąd ma obowiązek rozpatrzyć wniesione zażalenie niezwłocznie i w razie uznania zatrzymania za niesłuszne przyznać odszkodowanie;

c) przeszukiwanie osób i pomieszczeń w trybie i przypadkach określonych w przepisach Kodeksu postępowania karnego i innych ustaw – przeszukanie osoby od kontroli osobistej różni się tym, że nie ma charakteru „porządkowego”, lecz prowadzone jest w ramach toczącego się postępowania karnego i jest czynnością procesową. Ma na celu znalezienie rzeczy mogących stanowić dowód w sprawie lub podlegających zajęciu (np. których posiadanie jest nielegalne). Kontrolowanego należy zawiadomić o celu przeszukania i wezwać(!) do dobrowolnego wydania poszukiwanych przedmiotów.
Przeszukiwany może poprosić o obecność podczas tej czynności wskazanej przez siebie osoby, jeżeli nie utrudni to w sposób znaczący przeszukania (ma to zapobiegać próbom podrzucania fałszywych dowodów). Z czynności przeszukania sporządza się protokół podpisywany przez uczestników przeszukania, którzy mogą zgłaszać zarzuty co do jego treści. Przeszukanie powinno być dokonane z poszanowaniem godności przeszukiwanego i bez wyrządzania mu niepotrzebnych dolegliwości.
Na sposób przeprowadzenia przeszukania przysługuje zażalenie do prokuratury. Przeszukanie mieszkania może odbyć się na podstawie postanowienia sądu lub prokuratora(4). Przesłanką do przeszukania mieszkania jest uzasadnione podejrzenie, że w danym miejscu będą znajdować się poszukiwane osoby lub rzeczy. Przeszukania mieszkania może dokonać prokurator lub działający na jego polecenie funkcjonariusz Policji, ABW, AW, Straży Granicznej, itp., powinien on zacząć przeszukanie od podania jego podstawy i przyczyn oraz od wezwania do dobrowolnego wydania poszukiwanej  rzeczy lub osoby. Przeszukania mieszkania można dokonać jedynie za dnia – w porze nocnej (od godz. 22 do godz. 6) wyłącznie w wypadkach „niecierpiących zwłoki”. Osoba, której mieszkanie ma być przeszukane, ma prawo być obecna przy tej czynności, a o ile nie utrudni to przeszukania, ma prawo wskazania świadka rewizji. Przeszukujący muszą sporządzić listę rzeczy znalezionych i włączyć ją do protokołu z przeszukania.
Przeprowadzenie przeszukania w sposób sprzeczny z Kodeksem postępowania karnego (bez zachowania umiaru i z wyrządzeniem niepotrzebnych szkód i dolegliwości) stanowi podstawę do złożenia zażalenia do prokuratora nadrzędnego nad tym, który wydał stosowne postanowienie w przedmiocie przeszukania;

d) dokonywanie kontroli osobistej, a także przeglądania zawartości bagaży – prawo do kontroli osobistej przysługuje w przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa lub wykroczenia bądź podjęcia decyzji o zatrzymaniu osoby. Kontrolę osobistą powinna przeprowadzić osoba tej samej płci w pomieszczeniu niedostępnym dla osób trzecich. Obowiązują tu podobne reguły, jak przy przeszukaniu osoby. Policji, a także m. in. ABW przysługuje prawo do przeglądania zawartości bagażu i sprawdzania ładunku w środkach transportu w przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia czynu zabronionego. Czynności te powinny odbywać się w obecności właściciela bagażu, chyba, że zwłoka mogłaby spowodować zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego, a także mienia;

e) przeprowadzanie badań na trzeźwość i testów na obecność narkotyków – policjant może zażądać od kierującego pojazdem, by poddał się badaniu trzeźwości np. alkomatem. W razie odmowy ma prawo pod przymusem dostarczyć kierowcę na badanie krwi, którego może dokonać jedynie pracownik służby zdrowia. Zasadniczo lekarz może pobrać krew od osoby podejrzanej tylko za jej zgodą. Jednak prawo o ruchu drogowym przewiduje od tej zasady wyjątek. Te same zasady badania dotyczą badania zawartości środków działających podobnie do alkoholu (np. narkotyków);

f) obserwowanie i rejestrowanie przy użyciu środków technicznych obrazu w miejscach publicznych, a w niektórych przypadkach również dźwięku.

 W następnej części:
struktura, zadania i kompetencje prokuratury, prawa i obowiązki podejrzanego, struktura sądownictwa karnego, kompetencje sądu, prawa i obowiązki oskarżonego.

1. To stadium nie występuje w sytuacji, gdy pokrzywdzony wniesie do sądu prywatny akt oskarżenia. W tej sytuacji proces karny rozpoczyna się od razu od postępowania g³ównego.
2. Orzeczenie jest prawomocne, jeżeli orzeczenie sądowe nie może być zmienione bądź uchylone poprzez wniesienie środka odwo³awczego lub zaskarżenia.
ł. Powinno to być podyktowane wyłącznie koniecznością zabezpieczenia prawidłowego toku czynności podejmowanych w związku z zatrzymaniem. Obecność zatrzymującego może bowiem utrudniać zatrzymanemu realizowanie w mającym się toczyć albo już toczącym się postępowaniu prawa do obrony.
4. W wypadkach nie cierpiących zwłoki, jeżeli postanowienie sądu lub prokuratora nie mogło zostać wydane, organ dokonujący przeszukania okazuje nakaz kierownika swojej jednostki lub legitymację służbową, a następnie zwraca się niezwłocznie do sądu lub prokuratora o zatwierdzenie przeszukania. Postanowienie sądu lub prokuratora w przedmiocie zatwierdzenia należy doręczyć osobie, u której dokonano przeszukania, w terminie 7 dni od daty czynności na zgłoszone do protokołu żądanie tej osoby. O prawie zgłoszenia żądania należy ją pouczyć. (Oznacza to, że można dokonywać rewizji bez nakazu, po czym uzyskać go po fakcie od sądu lub prokuratora!)

*Jak wykazuje Dr Mateusz Klinowski (patrz m.in. tekst w książce Polityka Narkotykowa. Przewodnik Krytyki Politycznej zakaz posiadania tzw. narkotyków jest niekonstytucyjny, choćby dlatego, że czyni on dosłownie wszystkich, wszędzie i zawsze podejrzanymi, m.in. dając Policji nieograniczone uprawnienia przeszukiwania każdego obywatela w dowolnych okolicznościach. [przyp.red.]